Ο ρόλος των νησιών του Αργοσαρωνικού στην Επανάσταση του 1821

Με αφορμή την πλωτή έκθεση “ΕΠΑΝΑCΥΣΤΑΣΗ ‘21” που έλαβε χώρα το καλοκαίρι του 2022, ας δούμε το ρόλο που διαδραμάτισαν τα νησιά του Αργοσαρωνικού κατά τη διάρκεια της Επανάστασης του 1821. Το ρόλο που έπαιξαν η Ύδρα, ο Πόρος και η Αίγινα μπορεί να τον ανακαλύψει κάθε επισκέπτης, μιας και τα μνημεία, τα αξιοθέατα, τα αρχοντικά και τα μουσεία που υπάρχουν σε αυτά είναι αμέτρητα.

Ύδρα

Η αρχοντική Ύδρα αποτέλεσε το νησί με τη μεγαλύτερη σημασία για τον Απελευθερωτικό Αγώνα, χωρίς να υποτιμάται ο ρόλος των άλλων νησιών. Η πόλη της Ύδρας απαριθμούσε περίπου 15.000 κατοίκους και γνώρισε οικονομική ανάπτυξη την εποχή των Ναπολεόντειων Πολέμων (1803-1815).

Τα εμπορικά καράβια της αποτέλεσαν τον πυρήνα του ελληνικού στόλου. Τα χρηματικά κεφάλαια των πλοιοκτητών του νησιού χρηματοδότησαν τον ναυτικό αγώνα. Κρίθηκε αναγκαίο από την αρχή η Ύδρα να συμμετάσχει δυναμικά στον θαλάσσιο αγώνα. Ο στόλος της συνέβαλε στρατηγικά στην εδραίωση και την επιτυχία της Επανάστασης. Παράλληλα δυσκόλεψε αποτελεσματικά τις θαλάσσιες συγκοινωνίες των Οθωμανών. Έτσι ο οθωμανικός στρατός απέτυχε να κυριαρχήσει διοικητικά στη νότια Ελλάδα. Αντίθετα, οι ελληνικές ναυτικές δυνάμεις με το στόλο της Ύδρας να πρωτοστατεί, εξασφάλισαν την ταχύτατη θαλάσσια επικοινωνία των Ελλήνων μεταξύ τους και την ανατροφοδότησή τους με υλικό και ανθρώπινο δυναμικό.

Η Ύδρα κυριάρχησε σε όλα τα πεδία, σε στρατιωτικά και πολιτικά συμβάντα. Συνεργάστηκε με τα υπόλοιπα νησιά που συμμετείχαν, χωρίς όμως να αποφύγει και τις συγκρούσεις. Έπαιξε πρωτεύοντα ρόλο στη σύναψη των αγγλικών δανείων και στις εμφύλιες διαμάχες κατά τη διάρκεια, αλλά και μετά τον Απελευθερωτικό Αγώνα.

Αποτέλεσμα όλων αυτών ήταν να αφήσει έντονα το στίγμα της και στη διαμόρφωση του νέου ελληνικού κράτους αργότερα.

Πόρος

Ο Πόρος επαναστάτησε μετά τα Ψαρά και συνέβαλε με χρήματα, πλοία, υλικό και ανθρώπινο δυναμικό στον Απελευθερωτικό Αγώνα. Από την περίοδο εκείνη μάλιστα σώζονται πολλά μνημεία.

Κατά τη διάρκεια της Επανάστασης έγινε έδρα της προσωρινής ελληνικής κυβέρνησης και αποτέλεσε ναύσταθμο του Πολεμικού Ναυτικού της χώρας χάρη στη φυσική οχυρότητα του κόλπου του.

Σταδιακά, οι Ποριώτες έμποροι, καπετάνιοι και άλλοι μυήθηκαν στους σκοπούς της Φιλικής Εταιρείας. Έτσι λίγο πριν ξεσπάσει η Επανάσταση, ο Πόρος και τα υπόλοιπα νησιά του Αργοσαρωνικού διέθεταν έμπειρους στον πόλεμο άντρες, με έντονο το στοιχείο της συντροφικότητας και της συνεργασίας. Πολλά πλοία από την Ύδρα και τις Σπέτσες αγκυροβολούσαν το χειμώνα στον Πόρο, επειδή τα δικά τους λιμάνια ήταν μικρά.

Η δράση στην ξηρά ξεκίνησε με την έναρξη της Επανάστασης, ενώ από τον Απρίλιο του 1821 η συμμετοχή σε αυτήν υπήρξε ενεργή. Ο Πόρος μαζί με την Ύδρα πορεύτηκαν μαζί για πάνω από δύο δεκαετίες στον Αγώνα.

Το νησί υπήρξε επίσης ασφαλές σημείο για τη διαφύλαξη πολεμικού υλικού. Όταν οι Υδραίοι προσπάθησαν να οικειοποιηθούν τα ναυτικά εφόδια, αποφασίστηκε αυτά να μεταφερθούν στον Πόρο όπου στήθηκε ένας υποτυπώδης ναύσταθμος. Κατασκευάστηκαν κεντρικές αποθήκες, όπου κατέφθαναν τα εφόδια για να διανεμηθούν στον άμαχο ελληνικό πληθυσμό που περνούσε δύσκολα.

Από τον Πόρο ξεκίνησε ο συμμαχικός στόλος για τη ναυμαχία του Ναυαρίνου το 1827 που στέφθηκε με επιτυχία.

Σε γενικές γραμμές, ο Πόρος αποτελούσε το ασφαλέστερο λιμάνι, αλλά και το πιο ήσυχο μέρος. Οι εργασίες της Εθνοσυνέλευσης το 1826 μεταφέρθηκαν στον Πόρο. Επίσης, η Αντικυβερνητική επιτροπή που αναδείχθηκε από τη Συνέλευση της Τροιζήνας, είχε την έδρα της στον Πόρο για δύο μήνες (Απρίλιος-Ιούνιος 1827) μέχρι την άφιξη του Ιωάννη Καποδίστρια στην Ελλάδα.

Αίγινα

Η συμμετοχή της Αίγινας στον απελευθερωτικό αγώνα είναι έκδηλη σε όλο το νησί έως σήμερα. Κτίρια όπως το Κυβερνείο, το Ορφανοτροφείο που στέγασε και τις Φυλακές, η Μητρόπολη και άλλα Καποδιστριακά οικοδομήματα αποδεικνύουν το ρόλο της Αίγινας πριν, κατά τη διάρκεια και μετά την Επανάσταση. Αρχοντικά σπίτια (του Τρικούπη, του Κανάρη, του Μαυροκορδάτου) αποδεικνύουν τη συμβολή του νησιού στην ανοικοδόμηση του ελεύθερου πια Ελληνικού κράτους.

Η γεωγραφική θέση της στο κέντρο του Σαρωνικού κόλπου εξασφάλισε τη συμμετοχή της στις επιχειρήσεις του Αγώνα. Η Αίγινα βρισκόταν σε απόσταση ασφαλείας από τις ακτές όπου λάμβαναν χώρα οι πολεμικές επιχειρήσεις. Υπήρξε λοιπόν η καταλληλότερη βάση ανεφοδιασμού και μεταφορών.

Σύμφωνα με μελέτες ιστορικών, στον Αγώνα συμμετείχαν 361 Αιγινήτες πολεμιστές, πολλοί από τους οποίους κατείχαν στρατιωτικούς βαθμούς. Επίσης, με την έναρξη της Επανάστασης το νησί πρόσφερε 68 πλοία.

Κατά τη διάρκεια της Επανάστασης στην Αίγινα βρήκε καταφύγιο άμαχος πληθυσμός και πρόσφυγες από νησιά που είχαν ήδη καταστρέψει οι Τούρκοι.

Τέλος, κατά τα έτη 1826-1827 η ελληνική κυβέρνηση εγκαταστάθηκε στο νησί. Το 1827 η Αίγινα ορίστηκε ως η πρώτη πρωτεύουσα του νεοσύστατου ελληνικού κράτους έως το 1829. Στη συνέχεια έδωσε τη θέση της στο Ναύπλιο.

Ετικέτες: ΕΠΑΝΑCΥΣΤΑΣΗ, 1821, Επανάσταση, Αργοσαρωνικός, Ύδρα, Πόρος, Αίγινα